Futbol, dünyanın belki de en çok ilgi duyulan sporu. Son yıllarda ne kadar derin analizlere konu olduğu da bilinen bir gerçek. Öyle ki, bazı müsabakalar günlerce, aylarca hatta yıllarca incelenir ve tartışılır.
Bu yazıda, hala hafızalarda yerini koruyan müsabakalardan birini, efsanevi 2005 Şampiyonlar Ligi Milan – Liverpool finalini inceleyeceğim.
Tıpkı Solvia Risk Solutions olarak SAP Signavio Process Inteligence ile şirketlerin süreçlerine ait verileri bir araya getirip, süreçlerin nasıl ilerlediğini, anahtar noktaların neler olduğunu, nasıl iyileştirmeler yapılabileceğini hızlıca analiz ettiğimiz gibi; bir final maçının detaylı verilerini, SAP Signavio’nun Process Mining için tasarladığı ürünü Process Intelligence’ı kullanarak, grafikler, diyagramlar ve çeşitli hesaplamalar ile süreç madenciliğinin tüm süreçlerde nasıl uygulanabilir olacağını göstermek istiyorum.
Peki bu veriler iş süreçleri için kullanılan SAP Signavio Process Intelligence ürünü ile nasıl birleştirildi? Basitçe, takımların yaptıkları her atak sonlanıncaya kadar bir iş süreci olarak tanımlandı. Top diğer takıma geçince yeni bir iş süreci başlamış oldu. Yani her atağın kendine has case id’leri vardı ve bu veri üzerinden maçın tamamı birbiri ardına gelen süreçlere çevrildi.
2005 Mayıs’ında oynanan bu uzun finale genel bir bakış ile başlayalım. Liverpool Şampiyonlar Liginde grup ikinciliğiyle üst turlara yükseldiği serüveninde otoriteleri şaşırtarak finale ulaşmıştı. Milan ise zamanının en iyi kadrolarından biri olarak görülen, bu kupanın favorisi olarak gösterilen ekipti. Haliyle final maçının favorisi AC Milan takımıydı.
Takımların Sahaya Dizilişleri
İlk Yarı Analizi
Muhteşem bir gürültü ve atmosferle başlayan maçtaki ilk tehlike henüz ilk dakikada Milan’ın kazandığı serbest vuruş ile başladı. Topun başına geçen duran top ustası Andrea Pirlo, kaptan Maldini’yi buldu ve Milan erken bir golle öne geçti.
Erken golün getirdiği yüksek tempoyla devam eden maçta, Liverpool bu gole karşılık vermek için atak yaparken,38. dakikada Milan ceza sahası içerisinde tartışmalı bir pozisyon yaşandı. Liverpoollu oyuncular penaltı beklerken hakem maçı devam ettirince Milan için hızlı bir atak fırsatı doğdu. Kusursuz bir kontratak ile farkı ikiye çıkardılar.
AC Milan’ın bulduğu 2. Golü maç içerisinde tanımlı olan 300’ü aşkın case arasından kolayca seçerek, Process Discovery widget’ı ile nasıl başladığı, ilerlediği ve sonuçlandığını analiz edebiliyoruz. Tabii bu pozisyon hızlıca oyuncuların tek paslarla şekillendirdiği bir pozisyon olduğu için daha sade bir süreç analizi karşımıza çıktı. Bu yüzden geçişlerin sayısını değil de geçişlerin süresini hesaplayan “Cycle Time” görünümünü kullanmak istedim. İlerleyen pozisyonlarda bu görüntü biraz daha farklılaşacak.
Tekrar maça dönecek olursak, bu golden sonra Liverpool iyice afallamıştı. Gerard’ın pas hatasında yine Pirlo ile başlayan atakta Milan Kaka’nın harika pasıyla Crespo’yu buluşturdu. Şık bir aşırtma golüyle Milan farkı 3’e çıkardı.
Yüksek tempoda geçen ilk yarıda Milan rakibine şans tanımamıştı. Çoğu izleyici bu maçın bittiğini, kupa galibinin Milan olduğunu düşünüyordu. Şimdi bu tek taraflı gözüken ilk yarının istatistiklerine göz atalım.
Öncelikle, yukarıda gördüğünüz ve yazının devamında da göreceğiniz bu widgetların nasıl oluşturulduğunu kısaca özetleyerek başlayalım. Bu widgetlar iki farklı şekilde hazırlandı. Birincisi Signavio’nun hazır widgetlarında, elimizdeki veri setinden gerekli alanlar seçilerek ve filtrelenerek. İkincisi ise daha karmaşık analizler ve hesaplamalar için kullandığım Signavio’nun öğrenmesi oldukça basit olan yazılım dili olarak adlandırabileceğim SIGNAL code’ları ile.
Şut ve pas sayılarına baktığımızda denk geçen bir ilk yarının verileri gibi görünüyor. Ancak özellikle şut verilerine nicelik yerine nitelik olarak bakmaya karar verdiğimizde durum değişecek.
XG analizi; Bir takımın çektiği şutların getirdiği gol beklentisini yansıtır. Ayrıca XG 1 üzerinden hesaplanır. Örneğin 40 metreden çekilen bir şutun XG’si 0’a yakınken, boş kaleye atılan bir şutun XG’si 1 sayısına yakın bir sonuç verir.
SAP Signavio’nun korelasyon analizi teknikleri ile bu veri görselleştirildi. Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi Milan’ın sürpriz duran top golü de dahil olmak üzere 38. dakikaya kadar çok net diyebileceğimiz gol fırsatları oluşmamış. Ancak 38. Ve 42. dakikalardaki ataklarda Milan’ın pozisyonlarının ilk yarıdaki diğer tüm pozisyonlardan daha net ve tehlikeli olduklarını görüyoruz.
İkinci Yarı Analizi
İkinci yarının başında Liverpool pes etmediğini hem rakibe hem de izleyenlere gösterecekti. Hatta 45. ve 60. Dakikalar arasında gelişen olaylar o kadar çarpıcı ki bu verileri ayrı bir başlıkta analiz etmek gerekecek.
45’ – 60’ Analizi
Mucize, 53. dakikada Riise’nin başlattığı atakta, takım arkadaşlarıyla paslaşıp sol kanattan Milan savunmasını zorlarken yapacağı ortanın Gerard’ı bulması ve Gerard’ın harika kafa vuruşuyla başlayacaktı.
Bu golden iki dakika sonra yine sol kanattan Riise ile başlayan atakta merkeze dönen Liverpool, kapalı Milan savunmasını Smicer’in 25 metreden çektiği muhteşem şut ile açtı.
Ancak Liverpool skoru eşitlemeden durmayacaktı. Panik yapan Milan savunması yine boşluk verdi ve Gattuso ceza sahasına giren Kaptan Gerrard’ı düşürdü. Penaltı kazanan Liverpool’da topun başına Xabi Alonso geçti. Bu gergin penaltıyı dönemin en iyi kalecilerinden biri olan Dida çıkarmış olsa da seken topta Xabi Alonso hata yapmadı ve skoru eşitledi (3-3).
Peki bu “sihirli” 15 dakikanın verileri bize neler söylüyor?
İsabetli pas sayısında Liverpool’un ezici üstünlüğü göze çarparken şut sayıları arasında çok ciddi farklar yok. Ancak unutmamak gerekir ki bu istatistiklerde Liverpool’un üstün olduğu tek periyot bu 15 dakika.
XG (Gol Beklentisi) analizinde ise Liverpool’un ilk iki golünün ne kadar ekstra goller olduğu ortaya çıkıyor. Gerrard’ın golü 0,05 (Gol Olma ihtimali %5), Smicer’in golü ise 0,02 (Gol Olma ihtimali %2) XG’nin sonucunda geliyor. Grafiğin en sağında gördüğümüz yüksek XG verileri ise; art arda Xabi Alonso’nun kaçan penaltı vuruşu ve dönen topu tamamlayıp gole çevirdiği şut.
60. dakikadan itibaren bu maçın efsaneler arasında yerini alacağını herkes kabullenmişti. Ancak ikinci yarının kalanında bu yüksek tempo yerini iki tarafın da daha kontrollü olduğu bir yarım saate bıraktı. Milan kendine geldi ve iki net gol pozisyonu yakaladı ancak rakip savunmayı ve kaleciyi geçemedi. İkinci yarı genelinin verileri ise şu şekilde;
O fantastik periyodun devamında pas sayıları arasındaki farkın neredeyse kapandığını hatta şut sayılarında Milan’ın üstünlük kurduğunu görüyoruz.
XG analizinde de gördüğümüz üzere Liverpool maçı eşitledikten sonra hücumda ritmini kaybetti. Milan şoku atlattıktan sonra net sayılabilecek gol fırsatları yakaladı ancak aradığı golü bulamadı.
Uzatmaların Analizi
Uzatmalarda Milan tekrar üstünlüğü ele aldı. Liverpool ise yorgunluğun etkilerini rakibinden daha fazla hissediyordu.
İsabetli pas sayıları da yukarıda belirttiğim durumu kanıtlar nitelikte. Şut sayıları ise yakın gözüküyor ancak bu şutların ne kadar tehlike yaratan şutlar olduğuna bakacak olursak;
Liverpool’un uzaktan ve etkisiz şutları grafikte kendini belli ediyor. Milan’ın özellikle uzatmaların son dakikalarında Shevchenko ile bulduğu ve kaleci Dudek’i iki denemede de geçemediği pozisyon da bu maçın hikayesini daha da ilginç hale getiriyor. Uzatmalarda da bozulmayan eşitlik ile takımlar seri penaltı atışlarına gidiyorlar.
Penaltılar
Milan, ilk 4 penaltı atışının sadece 2’sini gole çevirebilirken, Liverpool 4. Penaltıda 3. Golünü buluyor.
İki takımın da kalan son penaltı haklarına geçilirken topun başına geçen Milan’ın yıldızı Shevchenko, kaleci Dudek’i yine geçemiyor ve bu büyük finalin galibi Liverpool oluyor.
Maçı bir iş süreci olarak düşünecek olursak sürecin bölüm bölüm nasıl ilerlediğini özetledik. Şimdi ise parçadan bütüne yolculuk yapıp, maçın genel verilerine bakalım.
Sonucun aksine, topa daha fazla hâkim olan, daha çok şut atan, ve daha fazla isabetli pas yapan takımın Milan olduğunu istatistiklerden görebiliyoruz.
Pas Analizleri
Pas istatistiklerini oyuncu bazında incelediğimizde; iki takımın oyun kurucuları olan Pirlo ve Xabi Alonso’nun en yüksek sayıda pas yapan oyuncular oldukları önümüze çıkıyor. Bununla birlikte Liverpool’da Gerrard, Alonso’ya yakın istatistiklerle yardımcı olurken Pirlo takım içerisinde daha fazla öne çıkmış. Diğer dikkat çekici detay ise maç genelinde daha fazla pas yapan Milan’ın 2. En çok pas yapan oyuncusunun 94 pas ile takımın sağ beki Marcos Evangelista (Cafu) olması. Hatta öyle ki Cafu, Liverpool’un oyun kurucuları Xabi Alonso (84) ve Gerrard’dan (75) daha fazla pas yapmış.
Peki iki takımın oyun kurucuları topu en çok kimlerle ve nasıl buluşturmuş?
Pirlo’nun topu en çok gönderdiği 3 oyuncuya da aynı sayıda pas verdiği detayı dikkat çekiyor. Homojen bir pas yapısı olduğundan bahsedebiliriz. Xabi Alonso tarafında ise oyuna sonradan dahil olmasına rağmen en tepede 2. Golün de sahibi olan Smicer var. Burada aradaki en çarpıcı fark, Pirlo takımın forvetlerini Shevchenko (7) ve Crespo (2) ile topu toplam 9 kez buluşturabilirken, Alonso Liverpool forvetleri Baros ve Cisse’yi yalnızca 2 kez topla buluşturabilmiş. Burada Pirlo’nun Milan’ın üstün oyunundaki en önemli etmenlerden biri olduğunu görüyoruz. Çünkü iki takımda oyun planlarını Pirlo ve Alonso üzerine kurgulamışlar. Ancak Pirlo’nun oyunu yönetme ve ileri taşıma kabiliyetleri ve Liverpool forvetlerinin oyuna katılımları aradaki farkı ortaya çıkarmış gibi görünüyor.
Daha önce gollerin oluşumunu anlatmakta kullandığımız Process Discovery aracında Andrea Pirlo ile başlayan atakların haritası. Burada da benim en çok dikkatimi çeken, diğer istatistiklerde daha az öne çıkmış olsa da, Pirlo’nun başlattığı atakların bir şekilde Kaka (Ricardo I. D. S. Leite) ile buluşmuş olması. Hücum için Pirlo’nun en büyük yardımcısının takımın diğer yıldızı Kaka olduğundan bahsedebiliriz.
Xabi Alonso’da ise durum biraz farklı, daha az çeşitli bir yapı çıkıyor karşımıza. Dikkatli bir şekilde incelendiğinde iki harita arası en büyük fark, Alonso’nun hiç şut pası olmaması. Hatta öyle ki, onun başlattığı hiçbir atak şutla sonuçlanmamış. İki oyun kurucunun maç performansları arasındaki en büyük fark olarak bunu gösterebiliriz. Önceki harita ile benzer bir çıkarımı da burada Alonso – Gerrard bağlantısı için yapabiliriz. Onun başlattığı atakların çoğunluğunda top Gerrard ile buluşmuş.
Pas verileri ile ilgili değinmek istediğim son bir nokta var. Signavio Process Intelligence’ın Automated Insights (Otomatik Öngörüler) adı verilen özelliği ile, incelenen süreçle alakalı Signavio’nun öngörülerini görebiliyoruz.
Örneğin, tanımlanan maç süreci verilerine göre, kaleciden başlayan atakların, diğer atak başlangıcı şekillerine göre daha kısa sürede sona erdiği analizi otomatik olarak karşımıza çıktı. Buradan takımların kalecilerinin daha fazla uzun pas veya çabuk başlangıç denemesi yaptığı, bununla birlikte atakların kısa sürede sonlandığı ya da topun kısa sürede rakip takıma geçtiği sonucunu çıkarabiliriz.
Şut Analizleri
Shevchenko’nun maçın gidişatında ne kadar payı olduğunun bir ispatı daha. Çoğu net fırsatlar olan 6 şut girişimi ile zirvede ancak bu şutlar bir türlü sonuç vermemiş. Liverpool tarafında ise grafik aslında daha dengeli. Grafiğin en tepesinde olan Xabi Alonso’nun penaltı vuruşu ve dönen topu tamamlayarak bulduğu gol onu şut sayısında zirveye taşımış. Burada da göze çarpan hücum oyuncuların verimliliğini ise bir Heatmap grafiğinde inceleyelim;
Liverpool santraforları Baros ve Cisse 120 dakika toplamında sadece 1’er şut çekebilirken, Milan santraforları Shevchenko ve Cresponun toplam 9 şutu mevcut. Yani beklenenin aksine Liverpool’un bu geri dönüş hikayesini hücumcularıyla değil sürpriz isimlerle yazmış olduğunu da söyleyebiliriz.
Son olarak, daha derin analizleri tek bir yerde toplamak ve kolayca ulaşabilmek için kullandığım Signavio Value Chain’den bahsetmek istiyorum.
Oyuncuların yanında görülen ikonlara (Ring Chart) tıklanarak açılabilen her oyuncunun maç içerisindeki aksiyonlarının analiz edilebileceği bir Signavio Value Chain modeli ortaya çıkarıldı.
Process Intelligence ürünü ile elde ettiğimiz bulguları özetlemek gerekirse;
- Milan maç genelinde oyunun her alanında üstün taraftı ancak maçın bir bölümünde kontrolü Liverpool’a bırakınca maça ortak etti ve tekrar kendi lehine çevirmekte zorlandı. İstikrarın bazen tüm oyun planlarından önemli olabileceğini sayılarla da tekrar görmüş olduk. Özellikle neredeyse bulduğu tüm fırsatları değerlendiren Liverpool’un bitiricilik konusunda muhteşem bir iş çıkarttığını da söylemek gerek.
- Maç iki oyuncunun önderliğinde şekillendi. Xabi Alonso ve Pirlo. Sonuçlara göre bu rolde daha etkili olan taraf Pirlo idi. O zamanlardaki Milan kadrosuyla karşılacak rakiplerin, ilk önlem alması gereken nokta Andrea Pirlo ve şekillendirdiği ataklar diyebiliriz. Ayrıca günümüz futbolunda takımlar analiz edilirken en çok dikkat edilen unsurlardan birinin oyuncular arasındaki bağlantılar olduğu bir gerçek. Milanda Pirlo – Kaka bağlantısı rakipler için en büyük tehdit olabilir.
- Milan’ın gizli kahramanlarından Cafu’dan da bahsetmek gerek. 120 dakika boyunca etkinliğinin engellenemediğini grafiklerden anlayabiliyoruz. Buna göre Milan’ın sağ tarafının kuvveti ortaya çıkarken, Liverpool savunmasının sol tarafı da zaaf olarak tanımlanabilir. Tabii bu çıkarımı yaparken Liverpool’un iki golünün de sol kanatta oynayan Riise ile başladığını da unutmamak gerek.
Bir sporsever olarak, inceleyecek, analizi yapılacak çok daha fazla veri ve senaryo çıkartılabilir ancak şimdilik burada noktalayalım. Bir futbol maçının yalnızca pas ve şut verilerinden ortaya bu analizleri çıkarabilen SAP Signavio’nun, iş süreçlerinizi proaktif olarak analiz etmenize, modellemenize, yönetmenize, izlemenize ve iyileştirmenize ne kadar yardımcı olabileceğini hayal gücünüze bırakıyorum.
SAP Signavio ile 2005 şampiyonlar ligini analiz ettiğimiz videomuzu hemen izleyin.
